تاریخچه پرچم ایران--قسمت دوم

افزوده شدن نقش شير و خورشيد قديمي‌ترين پرچم شير و خورشيد دار شناخته شده به سال 826 هجري قمري (حدود 1423 ميلادي) همزمان با دوره تيموريان بر مي‌گردد. اين پرچم در مينياتوري از شاهنامه شمس الدين کاشاني (يک منظومه از جهانگشايي مغولان) به تصوير کشيده شده‌است. اين مينياتور که حمله مغولان به حصار شهر نيشابور را نشان مي‌دهد. سربازان (مغول؟) را نشان مي‌دهد که پرچمي مزين به نشان شير و خورشيد در کنار پرچمي ديگر مزين به هلال ماه حمل مي‌کنند. فواد کوپريلي در نوشتاري که در مورد پرچم قبايل ترک دارد، در مورد پرچم‌هاي دوره ايلخانان و تيموريان مي‌نويسد: �در نقاشيهاي برخي از نسخه‌هاي فارسي راجع به تاريخ مغول، پرچمي با زمينه آبي و تصوير گرگ و ساير نقوش مشاهده مي‌شود که اثبات مطابقت آنها با واقعيات تاريخي نياز به تحقيق دارد. به نوشته حافظ ابرو، اميراحمد خلج پرچم سرخ داشته‌است. در سپاه از پرچمهايي به رنگهاي زرد و قرمز نيز استفاده مي‌شده و روي آنها تصاوير گوناگوني از قبيل اژدها، شير، قره قوبوده‌اچمها به کار رفته باشد.� � در ميان شاهان سلسله صفويان که حدود ??? سال بر ايران حاکم بودند، شاه اسماعيل اول بر روي پرچم خود نقش شير و خورشيد نداشت. شاه تهماسب صفوي نيز چون خود زاده ماه فروردين(برج حمل) بود، دستور داد به جاي شير و خورشيد تصوير گوسفند (نماد برج حمل) را هم بر روي پرچمها و هم بر سکه‌ها ترسيم کنند- هر چند صفويان از علم‌ها و پرچمهاي متفاوتي استفاده مي‌نمودند، چنين مي‌نمايد که تا زمان شاه عباس کبير پرچم شير وخورشيد پرچم اصلي صفوي مي‌شود. بگفته افسانه نجم آبادي، استاد دانشگاه هاوارد، شير و خورشيد مظهر دو پايه ايران آن زمان بود. در درفش شاهي يا بيرق سلطنتي نادرشاه افشار از رنگ سبز دوران صفوي که در آن زمان نشان تشيع بوده‌است استفاده نمي‌شده‌است. نادر شاه از دو پرچم استاندارد استفاده مي‌کرد. درفشي سه رنگ با رنگهاي قرمز، آبي و سفيد و ديگري درفشي چهار رنگ که داراي رنگهاي قرمز، آبي، سفيد و طلايي بود. اما مهر نادر نشان شير و خورشيد با عبارت �الله الملک� بوده‌است. ] اين درقش در اوايل دوره قاجار به شکلي کاملاً ناهمسان روي سکه‌ها، نشانها و پرچمها ظاهر شد. فتحعلي شاه قاجار به تقليد از نشان لژيون دونور فرانسه، نشان شير و خورشيد ايراني را در 1225-1222 پديد آورد تا به ديپلماتها و مقامات اروپايي اعطا کند. به اين ترتيب ايران داراي پرچمي رسمي با نشان شير و خورشيد شد. بدين سان است که يک قرن بعد نويسنده‌اي اروپايي مي‌نويسد: �ايران امروزه به سرزمين شير و خورشيد معروف است�. گاسپار دروويل که در 1813-1812م در ارتش ايران خدمت کرده بود، گزارش مي‌دهد که پرچم‌ها و نشان‌هاي ايرانيان داراي نشان زرهي کشور، يعني يک شير خوابيده و خورشيد در حال طلوع همراه با عبارت سلطان بن سلطان فتحعلي شاه قاجار است. پرچمها قرمز رنگ اند و در تارک آنها يک دست نقره‌اي به نشانه دست علي به چشم مي‌خورد. لويي دوبو مي‌گويد که محمدشاه قاجار (جانشين فتحعلي شاه) دو پرچم داشته‌است: �يکي با نقش شمشير علي، که دو لبه‌است� و ديگري �با نقش يک شير خوابيده و خورشيدي که از پشت آن طلوع مي‌کند�. پرچم دوم پرچم اصلي کشور بود. دروويل تصاوير جالبي از پرچم ايران آورده‌است. در يکي از اين تصاوير شير با شمشيري در دست تصوير شده‌است. اين نخستين باري است که با ظهور شير شمشير در دست روبه رو مي‌شويم؛ نمادي که از عصر محمدشاه قاجار به بعد به نشان متعارف ملي ايران تبديل شد. گويا از اواخر دوران فتحعلي شاه به تدريج دو پرچم شير و خورشيد و ذوالفقار علي با هم تلفيق مي‌شود و شير که مظهر علي بوده‌است شمشير دريافت مي‌کند. يحيي ذکاء تصوير دو پرچم از مهمترين پرچمهاي رايج در روزگار قاجار مربوط به سال 1306 هجري قمري، 1886 ميلادي را آورده‌است. اولين پرچم مربع شکل است که نوار بالايي آن سبز و پاييني قرمز است، زمينه پرچم سفيد رنگ است و در مرکز آن يک شيروخورشيد قرار دارد. از اين پرچم براي ساختمان‌هاي دولتي و يادمان‌هاي سلطنتي، قلعه‌ها و بنادر و هرآنچه به دولت و سلطنت مربوط بود استفاده مي‌کردند. پرچم ديگر نيز سه رنگ است با اين تفاوت که پهناي نوارها مساوي است. شير و خورشيد چنان در ميان اين پرچم جاي گرفته که هر سه رنگ را دربر مي‌گيرد. اين پرچم را مي‌توان نخستين پرچم �سه رنگ� ايران دانست، ولي سالها طول مي‌کشد تا اين پرچمها کاملاً جا بيافتد. اينکه اين سه رنگ با چه تعبيري در آن زمان انتخاب شده‌است محل اختلاف نظر است. ولي رنگ انتخاب رنگهاي سبز و سفيد بي ارتباط با سنت‌هاي شيعي و اسلامي نبوده و سرخ نشان دهنده قدرت نظامي بوده‌است. بعدها نشان پرچم تعبيري منطقي بدين صورت يافت که رنگ سبز به عنوان نشان اسلام، رنگ سفيد نشان صلح و سرخ نشان رشادت و دلاوري تفسير شد اين ترسيم پرچم تا زمان انقلاب مشروطيت ادامه پيدا مي‌کند. هرچند در ابتداي مشروطيت عده‌اي قصد داشتند که پرچمي سرخ رنگ با نشان شير و خورشيد را جايگزين پرچم سه رنگ کنند. ولي سرانجام در زمان رضا شاه پهلوي پرچم مشروطه حفظ شد با اين تفاوت که شير با چهره واقعي تري ترسيم مي‌شد و ديگر خورشيد بصورت زنانه ترسيم نمي‌گرديد و خورشيد تنها داراي انواري بود. در اين زمان در بسياري از موقعيتها نظير استفاده‌هاي نظامي پرچم داراي تاج پهلوي نيز بوده‌است. مدتي از دوره محمدرضا پهلوي، ايران داراي سه پرچم رسمي بوده‌است. �پرچم ملي� که فقط داراي سه قسمت مساوي به رنگ سبز، سفيد و سرخ بود. �پرچم دولتي� که تنها تفاوت آن با پرچم ملي در نقش شير و خورشيد آن بود و مخصوص ادارات و دستگاه‌هاي دولتي و روابط خارجي بود در اصل هجدهم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران مصوب سال ???? (???? ميلادي) در مورد پرچم گفته شده‌است که پرچم جمهوري اسلامي از سه رنگ سبز، سفيد و سرخ تشکيل مي‌شود و نشان جمهوري اسلامي (تشکيل شده با حرف الله) در وسط آن قرار دارد. يک نشان هم اکنون و بعد از انقلاب ???? نشاني که بيان‌گر �الله� و شعار �لا اله الا الله� و نمايشگر لاله که سمبل خون شهيد است به رنگ قرمز در ميان پرچم و روي رنگ سفيد قرار گرفته‌است. همچنين ?? �الله‌اکبر� به رنگ سفيد و به نشانه پيروزي انقلاب در روز ?? بهمن، در حاشيه پايين رنگ سبز و حاشيه بالاي رنگ قرمز با خط بنايي نوشته شده‌است که تعبير رسمي اين پرچم به تفصيل در اصل ?? فصل دوم شرح داده شده‌است